Vietnam Savaşı, 1955’ten 1975’e kadar 20 yıl süren uzun ve kanlı bir çatışmaydı. Savaş, temel olarak Kuzey Vietnam’ın komünist hükümeti ile Güney Vietnam’ın kapitalist hükümeti arasındaki ideolojik bir çatışmaydı. Güney Vietnam hükümeti Amerika Birleşik Devletleri ve diğer anti-komünist müttefikler tarafından desteklendi. Vietnam Savaşı, Vietnam’da “Amerikan Savaşı” olarak da biliniyordu. Büyük bir yıkıma ve can kaybına neden oldu. Tahminlere göre, savaş yaklaşık 3.8 milyon kişinin hayatını kaybına yol açtı ve hepsi askeri personel değildi. Vietnam Savaşı yıllar önce sona erdi, ancak tarih ve halkın hafızasında hala durmaktadır. Hem Amerika Birleşik Devletleri tarihindeki en uzun savaş hem de birçok nedenle en popüler olmayan savaştı.

Vietnam Savaşı’nın Tarihi Arkaplanı

19. yüzyıldan beri Vietnam sömürge yönetimi altındaydı. Başlangıçta Fransız Birliği ülkeyi yönetiyordu ancak Ho Chi Minh’in Viet Minh hareketi, 1954 yılında kanlı Dien Bien Phu Savaşı’nda sonra onları devirdi. Bunun sonucunda Fransızlar ve Vietnamlılar Cenevre Konferansı’nda bir barış anlaşması imzaladılar. Bu anlaşma Vietnam’ı, komünist yönetim altındaki Kuzey ve anti-komünist Güney olarak böldü. Anlaşma, ülkeyi yeniden birleştirmek için 1956’da seçimlerin yapılacağını belirtiyordu, ancak bu seçimler hiç gerçekleştirilmedi. Bunun yerine, ABD Kuzey’e karşı Güney Vietnam hükümetini desteklemek ve anti-komünist ajandasına yardımcı olmak için askeri yardım ve danışmanlar göndermeye başladı.

Soğuk Savaş ve Domino Teorisi

Soğuk Savaş, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasındaki güç mücadelesinin bir parçası olarak ortaya çıktı. Soğuk Savaş’ın jeopolitik ve ideolojik gerilimleri, Vietnam Savaşı’nı iki ülkenin temelde farklı inançlara sahip olmaları nedeniyle şekillendirdi. Amerika Birleşik Devletleri, küresel bir serbest piyasa, demokrasi ve bireysel özgürlük sistemi savunurken, Sovyetler Birliği komünizmin yayılmasını ve sosyal devletlerin kurulmasını destekledi. Bu çatışan vizyonlar iki ülke arasında çatışmalara yol açtı ve her iki taraf da ideolojilerini ve etkilerini yaymak için mücadele etti. Bu da küresel çatışmalara yol açan bir dizi vesayet savaşına neden oldu. Amerika Birleşik Devletleri, komünizmin yayılmasını doğrudan bir tehdit olarak görüyordu ve güvenliği ile çıkarları üzerinde etkisi olduğunu düşünüyordu. Hükümet, Güney Vietnam’ın komünistlere teslim olmasının tüm Güneydoğu Asya’yı komünist ideallere bağlayacağından korkuyordu. “Domino teorisi” olarak bilinen bu teori, Amerika Birleşik Devletleri’nin Vietnam Savaşı’na katılımının temel gerekçesiydi. Soğuk Savaş aynı zamanda ABD stratejilerini ve taktiklerini de etkiledi. ABD hükümeti, komünist güçleri yenmek için Sovyetler Birliği ve Çin’den desteği çekmenin ve malzeme tedariğini kesmenin önemli olduğuna karar verdi.
Bu nedenle, kuzey Vietnam’a yönelik büyük çaplı bir bombalama kampanyası başlattı, ülkenin altyapısını yok etmeyi ve lojistik hatlarını bozmak istedi. Ayrıca komünizmin yayılmasını önlemek için gizli operasyonlara ve suikastlara ağırlık verdi.

Tonkin Körfezi Olayı

Tonkin Körfezi hadisesi önemli bir olaydı. Bu olay, Amerika Birleşik Devletleri’nin savaşta daha da fazla rol almak için bir bahane olarak kullandığı iki ayrı olayı içeriyordu.
İlk olay, 1964 yılı Ağustos ayının başlarında, ABD Deniz Kuvvetleri’ne ait bir destroyer olan USS Maddox’un Kuzey Vietnam kıyısı açıklarında Tonkin Körfezi’nde keşif görevi yaparken gerçekleşti. Kuzey Vietnam Donanması’na ait üç torpido botu Maddox’u durdurdu ve ateş açtı. Maddox karşılık verdi ve torpido botları sonunda geri çekildi.
İkinci olay daha tartışmalıydı ve ilk olandan iki gün sonra gerçekleşti, USS Maddox ve başka bir Amerikan gemisi USS Turner Joy, Kuzey Vietnam Donanması gemileri tarafından saldırıya uğradığı iddia edildi. ABD hükümeti bunu savaşı tırmandırmayı haklı çıkarmak için kullandı ve Kuzey Vietnam hedeflerine karşı misilleme saldırıları düzenlendi. Bu arada Kongre, resmen savaş ilan etmeden Vietnam’da askeri güç kullanımına izin verdi. Bu, ikinci saldırının hiç gerçekleşmediği gerçeğine rağmen Tonkin Körfezi Kararı tarafından onaylandı. İlk olarak bir saldırı olarak yorumlanan radar sinyallerinin hava koşulları veya elektronik arızalar nedeniyle olduğu düşünülmektedir.
Bu olay, Amerika’nın Vietnam Savaşı’ndaki artan rolünü haklı çıkarmak için kullanmasından dolayı tarihte bir dönüm noktasıydı. Ancak aynı zamanda, Amerikan halkının hükümetlerinin tepkisine karşı çıkmasını da tetikledi.

Diem Rejimi ve Güney Vietnam Siyaseti

1955 yılında Cenevre Anlaşmaları’na uygun olarak Vietnam ülkesi bölündükten sonra Güney Vietnam’da Diem Rejimi kuruldu. Rejimin lideri Ngo Dinh Diem, bir diktatörlük kurarak siyasi muhalifleri bastırmak için acımasız bir güç kullandı. Diem’in kapitalist, anti-Budist politikaları özellikle kırsal köylüler olmak üzere Güney Vietnam halkını yabancılaştırdı. Onlar, toprak reform politikalarından hoşnutsuzdular çünkü bu politikalar büyük toprak sahiplerini ve şirketleri desteklemekteydi. Halk, ülkenin iç işlerine müdahaleci bir güç olarak gördükleri Amerika Birleşik Devletleri ile yakın ilişkilerini de hoş karşılamadı. Hükümetin yolsuzluk ve etkinlik sorunları yaygın hoşnutsuzluğa yol açtı ve komünist direniş giderek güçlendi. Bunun üzerine ABD, komünist güçleri bastırmak için ekonomik ve askeri yardım sağlamak amacıyla Güney Vietnam politikalarına giderek daha fazla dahil oldu. Bu durum rejimin insan hakları ihlalleri ve ülkeyi etkili bir şekilde yönetememe konusunda daha da endişelerin artmasına neden oldu. Yıllar süren muhalefetin ve artan hoşnutsuzluğun ardından Diem, Vietnam askeri subayları tarafından devrildi. ABD hükümeti, Diem’in liderliğinden hayal kırıklığına uğradığı için onları destekledi. Darbeye rağmen ülke hala siyasi istikrarsızlık ve çatışma içinde kalmıştı; bu da Vietnam Savaşı’nı yükselten bir diğer faktördü.

Savaşın Sonuçları

Vietnam Savaşı, uzun vadeli sonuçlara sahipti:
  • Vietnam Savaşı, milyonlarca asker ve sivilin de dahil olduğu vahşi ve uzun süren bir çatışmaydı.
  • Toplam kayıplara ilişkin tahminler değişmekle birlikte, 1.5 ve 3.5 milyon arasında Vietnam vatandaşının hayatını kaybettiği düşünülmektedir. Ayrıca, savaşta 58.000’in üzerinde ABD askeri ve diğer ülkelerin binlerce askeri de kaybedildi.
  • Milyonlarca kişi evlerini terk ederek sığınma aradığı için geniş çapta yerinden edilmelere neden oldu.
  • Vietnam Savaşı, iç siyasette ve uluslararası alanda önemli sonuçlar doğurdu. Savaş, ABD’de derin bir ayrılık konusu haline gelerek birçok insanın ABD’nin bu konuya müdahalesine karşı protesto etmesine neden oldu.
  • Savaş ayrıca, halkın hükümetlerinin bu çatışmayı nasıl yönettiğine ilişkin hayal kırıklığına uğramasıyla birlikte, ABD hükümetinin ve askeri gücünün güvenini kaybettirdi.
  • Uluslararası düzeyde, savaş, Amerika Birleşik Devletleri’nin itibarını zedeledi. Dünya genelinde birçok insan, ülkeyi bir saldırgan olarak görmeye başladı.
  • Vietnam Savaşı pahalı bir çatışmaydı. ABD hükümeti, askeri operasyonlara ve Güney Vietnam’a yardıma milyarlarca dolar harcadı.
  • Savaşın maliyeti, enflasyona ve diğer ekonomik sorunlara katkıda bulunarak ABD ekonomisi üzerinde önemli bir etkisi oldu. Savaş, aynı zamanda Vietnam ekonomisi için de yıkıcı bir etkiye sahip oldu ve ülkeyi harabe haline getirdi.
  • Agent Orange ve napalm gibi kimyasal silahların kullanımı, Vietnam’ın manzarasına yayılan geniş çaplı zararlara neden oldu. Bu silahlar toprakları ve su kaynaklarını kirletti.
  • Savaş ayrıca ormansızlaşmaya, toprak erozyonuna ve diğer çevresel bozulmalara yol açtı ve günümüzde ekologları endişelendiren sonuçlar doğurdu.
  • Vietnam Savaşı, çatışmayı yaşayan insanlar ve sonraki nesiller için travma ve acının kalıcı bir iz bıraktı. Savaşta savaşan birçok kişi ve aileleri, hala fiziksel ve psikolojik yaralanmalarının etkilerini yaşamaktadır.
  • Savaş aynı zamanda Vietnam toplumunu da derinden etkiledi ve birçok insan hala sosyal ve ekonomik sonuçlarıyla baş etmektedir. Ayrıca, savaş hayatta kalanlar arasında yaygın bir kronik TSSB salgınına yol açtı.
  • Amerika Birleşik Devletleri’nin Vietnam Savaşı’nı kaybetmesinin ardından küresel güç dengesinde önemli bir değişim yaşandı. Özellikle, ABD güçlü bir küresel güç olarak statüsünü kaybetmeye başladı. Yenilgi, kararlı ve azimli bir ordunun zengin ve güçlü bir ulusu yenebileceğini gösterdi.
  • Savaş ayrıca, Çin’in küresel bir süper güç olarak yükselme yolunu açtı ve çatışmanın istikrarsızlığından yararlanarak Vietnam’daki etkisini genişletti.
  • Yenilgiyle ilgili travma ve acı, özellikle gazilerin zihninde hala tazeliğini korurken, Vietnam hala çatışmanın tamamen üstesinden gelmeye çalışmaktadır.
  • Özünde ideolojik farklardan kaynaklansa da, Batı dünyasının politik çatışmalara bakışını değiştirdi.